Hydrologie
Hydrologie, dat is de studie van water: hoe het stroomt, wat het transporteert, de kenmerken, de acties... Op ons domein bestuderen wetenschappers - hydrologen - zo de rivier, het regenwater dat infiltreert door de kalksteen in de grotten, het ondergrondse water en het grondwater.
Een getalenteerd kunstenaar
De maker van al die kunstzinnige natuurpracht in de Grotten? Dat is het water! Met veel geduld en doorzettingsvermogen, miljoenen jaren lang, sculpteerde het water de galerijen, de zalen, de stalagmieten, stalactieten, en zoveel meer.
Water speelt een belangrijke rol op het Domein van de Grotten van Han. Denk maar aan de rivier de Lesse die onder de grond duikt aan de Afgrond van Belvaux, in het hart van het Wildpark, om weer boven te komen aan de andere kant van de heuvel, aan het Hol van Han. Een uniek fenomeen in West-Europa, zeker voor een rivier van die omvang. Ontdek de wapenfeiten van de Lesse:
Alles begon met kleine scheurtjes...
Die natuurlijke scheurtjes en kiertjes in de rotsen werden doorheen de tijd ‘aangevallen’ door het water:
- Een chemische aanval, corrosie genaamd. Het regenwater, zuur geworden door het contact met de humus in het oppervlak, infiltreerde in de kalksteen in de bodem en loste de rots op waardoor de scheuren en kieren groter werden. Dit fenomeen begon zowat 130 miljoen jaar geleden en lag aan de basis van de vorming van de versteningen in de Grot.
- Eenmechanische aanval, abrasie genaamd. Toen de Lesse erin slaagde om door het Boine-massief te dringen, zorgden wrijvingen met water en wat het transporteerde, voor een afslijting van de wanden, abrasie dus. De oudste sporen van deze doorkomst van water in de Grotten zijn de keien die er gevonden zijn en al 1,69 miljoen jaar oud zijn.
Deze twee ‘aanvallen’, droegen bij tot de vorming van de Grotten.
Een ondergrondse rivier
De Lesse meanderde vroeger over een grote vlakte zonder reliëf. Toen de Ardennen omhoog werden geheven door de tektonische bewegingen, sneed de rivier in de rotsen waar ze over stroomde. Dat leidde tot het landschap van heuvels en dalen dat we nu kennen. In een van die meanders van de rivier was er de heuvel van Boine, gemaakt van kalksteen. Doorheen de tijd baande de rivier zich een weg door de heuvel, om een meander af te snijden. En dit droeg dus bij aan het ontstaan van de Grotten.
Het gaat met andere woorden om een van de twee categorieën van ondergrondse rivieren: het hydrogeologische systeem van het afsnijden van meanders. Bij het tweede systeem is er een verdwijngat en komt het water weer boven, maar de rivier stroomt in een rechte lijn onder de grond door, zonder daarbij een meander af te snijden.
.jpg)
De Afgrond van Belvaux
Te midden van het Wildpark, vind je de plek waar de rivier onder de grond verdwijnt. Die heet de Afgrond van Belvaux. Het is een geologische parel: een duizelingwekkende onderdoorgang van 45 meter diep, ingenomen door de Lesse. Het gaat daarmee om het grootste verdwijngat van de rivier in de heuvel van Boine. Het verdwijngat is de plek waar de rivier onder de grond verdwijnt. De rivier heeft dit in het verleden op meerdere plekken gedaan in het massief.
Een spectaculaire stijging van het water
Elk jaar stijgt het niveau van de Lesse bij hevige neerslag. In het Wildpark, wanneer het maximale absorptievolume van de Afgrond van Belvaux bereikt is, ongeveer 27.000 liter per seconde, treedt de rivier buiten haar oevers. Ze neemt dan opnieuw haar oude bedding in de vallei in en draait rond de heuvel van Boine. Ook gebruikt ze dan oude verdwijngaten zoals het Hol van Enfaule. We zeggen dan dat de Lesse draait. Ze kan dan meer dan 11,5 meter breed worden!
Onder het portaal van de Afgrond, tonen horizontale sporen nog op de jaarlijkse, indrukwekkende niveaus van het water.
Voortdurend onderzoek
In het kader van een algemene monitoring van de Grotten, meten we voortdurend de temperatuur van de rivier op meerdere plekken in de Grotten. De temperatuur varieert naargelang het seizoen van 1 tot 18 graden. Ze behoudt binnen ongeveer dezelfde temperatuur als buiten tijdens het traject dat niet zo lang duurt.
Het ondergrondse traject van de Lesse is bijna 2 km lang. Het start aan de Afgrond van Belvaux en eindigt aan de uitgang van de Grot, het Hol van Han. De duur van het traject van het rivierwater varieert van 3 tot 36 uur, afhankelijk van het debiet. Het is dankzij wetenschappelijk onderzoek dat we dit kunnen meten. Er wordt dan een kleurstof in de rivier gedaan, zodat we het ondergrondse traject van de Afgrond tot het Hol van Han kunnen nagaan.
Bewaakster van het verleden
De rivier is ook de bewaakster van sporen uit het verleden. Tal van sedimenten onder het water beschermen objecten uit het verleden. Ze worden niet aangetast door daglicht en zuurstof en worden daarom goed bewaard. Heel wat objecten werden teruggevonden in de bedding van de rivier aan het Hol van Han, waar de rivier terug boven de grond komt. Deze vondsten tonen aan dat er al 10.000 jaar geleden mensen aanwezig waren in de Grot. Je kan de voorwerpen trouwens zelf bekijken in ons PrehistoHan museum: een schitterende tentoonstelling die je duizenden jaren terug in de tijd brengt.
