Het verhaal van een rivier
Tekst: Annie Guiraud ● Foto’s: Philippe Crochet
Tal van beschavingen op de wereld - Keltisch, Grieks, Romeins, Chinees, Japans - gaan ervan uit dat goden heersen over de natuur. Die visie stoot moderne geesten misschien tegen de borst, maar het is wel een feit dat de schoonheid van bepaalde landschappen door mensen geprezen wordt. En van prijzen naar vereren, dat is maar een kleine stap.
Bronnen, rivieren en stromen ontsnappen natuurlijk niet aan die tendens, want ze vertegenwoordigen een levens- en vruchtbaarheidselixir, cruciaal voor het overleven van de mens. Niet voor niets is er in heel wat mythologieën ook een plek voor de beschermende en wakende godinnen van het Water. Ik ben er daar één van en ik vertel je graag mijn verhaal...
Een bescheiden rivier
Ik ben de Lesse, een bescheiden rivier in Wallonië, geboren op het Ardens plateau, die zich na een parcours van 89 km in de Maas stort. Ik doorkruis een landelijke omgeving van bossen en velden en op mijn route vind ik heel wat oude molens en oude dorpen met stenen huizen. Erg banaal, zal je denken. Wat interesseert ons dat?
Wel, vergis je niet: mijn lot is epischer dan het lijkt. Oorspronkelijk stroomde ik op het gemak, zonder enige andere ambitie dan een sterkere stroom te vinden die me zou meenemen naar de zee. Maar ik had niet gerekend op de toevallige impact van het reliëf en de geologie.
Het Boine-massief
Stroomafwaarts van het dorp Belvaux, ontmoette ik een groot obstakel, een kolos van kalksteen van het Boine-plateau. Ik had zoals vroeger rond de berg kunnen stromen, er traag rond meanderen. Maar wanneer ik genoeg kracht en zelfzekerheid had vergaard, besloot ik het massief frontaal aan te vallen.
De rots lijkt dan misschien wel stevig en onverwoestbaar, ze heeft wel scheuren en spleten. Genoeg zwakke punten die zich gewonnen geven bij de eerste aanval van de stroom. En zodra het eerste gat er was, hoe klein ook, deed ik er alles aan om het te vergroten en me er een weg door te banen.
.jpg)
Reis door het duister
Ik heb best waardevolle toevoegingen: mijn steeds vernieuwde energie en de geologische tijd. De massa van kalksteen zelf is levenloos. Ze kan niet vechten tegen de regelmatige uitholling van het water. Er was veel geduld en koppigheid voor nodig, maar beetje bij beetje lukte het me om een ondergronds netwerk te creëren om vervolgens weer triomfantelijk en trots aan de andere kant van de berg boven te komen, aan het Hol van Han. Geef toe: niet eender welke rivier kan zeggen dat ze meer dan 10 km ondergronds doorstroomt!
Zo slaagde ik er dus in om mijn grootste prestatie neer te zetten, een echt kunstwerk van alchemie die materie verandert. Want ik heb zoveel meer dan brute kracht. Ik heb ook het talent van een echte artiest. Daarvan zijn de minerale schoonheid van de uithollingen die ik creëerde het mooiste bewijs.
Water van de rivier en van de regen
Ik kreeg hiervoor wel hulp van een topcompagnon: meteorisch water, dat als regen uit de lucht valt en in de grond dringt. Ook dat water profiteert van de holtes, hoe klein dan ook, om in de rots te infiltreren. Al sijpelend en stromend over de plafonds en de wanden van de uithollingen, laat het water mineralen na. Zo bouwt ze een prachtige reeks decors van calciet. Het was aan mij om het knapste kunstwerk te realiseren: de gangen, de galerijen, de putten, de grotere zalen, de sculpturen en de erosie van de wanden. Maar het meteorische water zorgde dus voor de afwerking en decoratie met behulp van oneindig veel versteningen: draperieën, verdikkingen van calciet, stalactieten en stalagmieten, kristallen, fistelachtig of excentrisch.
Uiteindelijk zorgde dat vruchtbare huwelijk tussen water en kalksteen na duizenden jaren voor de magnifieke Grotten van Han. Maar er ligt nog niets ‘in steen gebeiteld’ hoor. Het is nog lang niet af. Zal het dat ooit zijn? De ondergrondse netwerken zoals dat van Père Noël of het Zuidelijk Netwerk, daar heb ik me grotendeels uit teruggetrokken. Die zitten in hun laatste afwerkingsfase en zijn nu al voorzien van een rijkelijke decoratie. Het geïnfiltreerde water zal er nog even geduldig aan doorwerken...
Dieper en dieper
Wat mij betreft, de Lesse: ik ben nog niet tevreden met die doorboring van de berg. Ik blijf verder graven binnenin. Daardoor zijn sommige delen zoals de ondergrondse Lesse, de Antiparosgalerij en het Trou des Crevés nog in volle ontwikkeling. Ik versleep zand, keien, takken en zelfs boomstammen van buiten uit. Ik laat lagen leem en zwarte modder na, vol met wormen. Bij elk hoogwater overstromen deze plekken weer, slibben de passages dicht of worden ze net geopend door de druk van de stroming.
De omgeving is hard en somber want de witheid van het calciet maakt de rots nog niet lichter. De tijd is nog niet aangebroken om aan esthetiek te denken. Momenteel blijf ik dus verder graven en me voortduwen.
Een werk dat de tijd trotseert
Je vraagt je misschien af: waarom al die moeite? Waarom zoveel werk? Wel, er levert niets zoveel voldoening op als zich storten op een groots werk en het dan te zien slagen. De liefde voor goed verricht werk, de vreugde die creëren brengt, dat is geen voorrecht dat enkel weggelegd is voor de mens. Ook de goden hebben hun fierheid en ambitie.
En trouwens, geef toe: de strijd tegen de berg was geen uitgemaakte zaak. Ondanks mijn klaarblijkelijke inconsistentie, mijn vloeibaarheid, versloeg ik een monster van kalksteen met een voorheen onwankelbare reputatie.
Verblindende schoonheid
Uiteindelijk heb ik het bewijs dat mijn kunstwerk geapprecieerd wordt door de mens. Of het nu om bezoekers, toeristen, gidsen, speleologen of wetenschappers gaat. Ik heb ze wel zien passeren in mijn ondergrondse netwerken doorheen de tijd. Ik heb gezien hoe ze met ontzag rondkeken.
En mijn strafste prestatie vind ik dat fotografen me aanbidden. Ze blijven mijn schoonheid vereren en op beeld vastleggen. Ze hopen elk op hun manier het grootste aantal te bereiken, ook zij die nog niet de kans hadden om dichterbij te komen en zij die de Grotten van Han al bezochten en er een onvergetelijke herinnering aan overhouden.
Ik hoop dat hun foto’s hun bewondering, de emotie die die natuurlijke schoonheid te weeg brengt, weten te verspreiden. Aan jou om te oordelen!
Deze tekst - een ode aan de rivier de Lesse - werd geschreven door Annie Guiraud. De foto’s op deze pagina zijn genomen door haar echtgenoot Philippe Crochet, fotograaf van de speleologie en de minerale wereld.