Er was eens de Grot...
De Grotten van Han ontstonden in een ver verleden. Diverse objecten die tot wel 10.500 jaar oud zijn, werden ontdekt door archeologen die tot op de bodem van de Lesse doken. Wellicht werden ze er ooit ingegooid als een soort offers. Het Hol van Han, waar de Lesse ontspringt, was volgens geschiedkundigen een gebeds- en pelgrimsplek. Sinds halverwege de 19de eeuw zijn het echter een ander soort pelgrims die zich begeven naar de Grotten van Han: de toeristen.
Begin van de 19de eeuw
In deze periode zijn de Grotten van Han wel bekend, maar voor weinigen toegankelijk: slechts enkele wetenschappers
- waarvan we gedetailleerde topografische kaarten en beschrijvingen terugvonden - en enkele dappere dorpelingen betreden de Grotten met kaarslicht. Een van deze avonturiers is baron Edouard de Spandl. Hij woont in de streek en is gepassioneerd door de natuur rondom hem. Een groot deel van zijn vrije tijd spendeert hij daarom in de Grotten.
Opening voor publiek
De fascinatie van Edouard de Spandl is zo groot dat hij besluit het domein te kopen om vervolgens de wonderlijke natuur te delen met de hele wereld. De aankoopakte ondertekent hij in 1856. Een daad van liefde.
Meteen start hij de belangrijkste werken in de Grotten om ze toegankelijk te maken voor een groter publiek. Hij creëert zo de eerste toeristische onderneming van België, en zelfs een van de eerste ter wereld!
Een toegankelijke Grot
Dit stond er te lezen in de bezoekersgids (uit 1859) over de uitgevoerde werken om de grotten toegankelijk te maken:
“Toeristen die al jaren de grotten niet meer bezochten zullen verwonderd zijn over de verbeteringen: de oversteek, de ophogingen, de afgravingen, de trappen, de overbrugging van het meer, de doorboring van de galerijen, het nieuwe verlichtingssysteem, enz. Al deze werken blijven echter zo onzichtbaar mogelijk, want de eigenaar vindt het erg belangrijk om de menselijke ingrepen te doen verdwijnen in de omgeving, om zo geen afbreuk te doen aan de ruwe, wilde natuur van deze ondergrondse monumenten. ”
De toeristen stromen toe...
Tijdens zijn leven blijft Edouard de Spandl de toegankelijkheid van de Grotten verbeteren én hij blijft ook nieuwe zalen ontdekken. Hij richt een organisatie op om mensen te ontvangen en rond te leiden. En toeristen, waaronder heel wat bekende namen, komen er alsmaar meer. In 1862 verblijft Victor Hugo in Han. In 1869 bezoekt schrijfster Georges Sand de Grotten. Ze laat er trouwens een getuigenis achter, gegraveerd in een steen aan de uitgang van de Grotten:
“De Grotten van Han... Een ruige tocht van drie uur naar het hart van de heuvel, langs de afgronden van de ondergrondse Lesse, een kleine stroom die slaapt of opborrelt te midden van de duisternis... Om uiteindelijk uit te komen aan een ondergronds meer waar we in een bootje stappen om het licht weer te zien op een haast feeërieke manier.”
Wereldtentoonstelling
Aan het eind van de 19de eeuw, staan de Grotten van Han bekend als een must-see in tal van toeristische gidsen. Heel wat grote, prachtige affiches worden gemaakt om mensen warm te maken voor de Grotten, in samenwerking met de Belgische Spoorwegen en opgehangen in stations in België en de rest van Europa.
Op de wereldtentoonstelling in Brussel in 1897, werd het bedrijf van de Grotten van Han voorgesteld aan de hand van hoogkwalitatieve foto’s van de ondergrondse natuurpracht. Een wereldpremière.
Al deze inspanningen leverden wat op. In de periode tussen de twee oorlogen, verwelkomden de Grotten gemiddeld 80.000 bezoekers per jaar, wat voor die tijd zeer veel is.
Enkele topmomenten
De geschiedenis van de toeristische uitbating van de Grotten is doorweven met sleutelmomenten waarbij het Domein zich bewees als een pionier in technologie en innovatie:
1897: de Grot is een van de eerste ter wereld die uitgerust wordt met elektrische verlichting.
1904: in samenwerking met de Nationale Maatschappij voor Buurtspoorwegen, wordt er een stoomtreinroute aangelegd tussen Rochefort en Han-sur-Lesse. Zo kunnen bezoekers de trein nemen van het Domein tot aan het Boine-massief, vanwaar ze te voet naar de Grotten gaan.
1963: na de ontdekking van een nieuw deel tussen de Vigneronzaal en de Mysterieuzen, wordt het bezoekerstraject aangepast en verbeterd.
1970: het Wildpark wordt ingericht, van het Boine-massief tot de Chavée, de verlaten vallei van de Lesse. Meer weten
2013: start van de installatie van LED-verlichting in de Grot. In 2018 is de Grot als een van de eersten ter wereld volledig voorzien van LED-verlichting. Een nieuwe verlichting die niet alleen ecologischer is maar ook tot in de puntjes is uitgedacht om de Grot als nooit te voren te laten uitblinken.
2018: het nieuwe immersieve spektakel Origin, gemaakt door de bekende Belgische scenarist Luc Petit, wordt gerealiseerd in de Wapenzaal, met gebruik van geavanceerde technieken, videomapping en lasereffecten. Het is misschien wel ‘het mooiste ondergrondse spektakel ter wereld’. Deze show wordt bij elk bezoek aan de Grot gespeeld!
Pijler van het Waalse toerisme
Sinds de opening voor publiek in 1857, bezochten meer dan 23 miljoen bezoekers de Grotten. Op dit moment verwelkomen we meer dan 300.000 bezoekers per jaar.
In 2018 werd de regio Famenne-Ardenne, doorkruist door een dunne band van kalksteen genaamd ‘de Calestienne’, met in het hart de Grotten van Han, officieel erkend als het eerste UNESCO Global Geopark van België.
In 2019 werd de Grot van Han verkozen tot ‘favoriet toeristisch erfgoed’ door de Walen.
.jpg)
Wetenschappelijke hotspot
De Grotten van Han zijn niet enkel een toeristische trekpleister. Ze fungeren ook als een levend wetenschappelijk laboratorium, waar geologen, hydrogeologen, paleoklimatologen, biologen, archeologen en speleologen van verschillende universiteiten en wetenschappelijke instellingen uit België en andere landen samenkomen. Ze zijn stuk voor stuk gefascineerd door deze ondergrondse wereld die nog veel meer mysteries verbergt.
