De Grot: een levend wetenschappelijk labo
Wanneer je de Grotten doorkruist, is de kans groot dat je een geoloog tegenkomt die monsters neemt van een stalagmiet. Of dat je een speleoloog ziet die net de minder gekende galerijen van de Grot verkende. Of dat je een duiker-archeoloog ontmoet die net boven water komt na een onderwateronderzoek.
De Grot, het geheugen van de tijd
De Grot is een levend laboratorium. Het is een wonderlijke, mysterieuze wereld waarvan de geheimen zich beetje bij beetje ontsluieren, voor zij die de moed en het geduld opbrengen om te blijven zoeken. Een wereld waar we ontzettend veel uit kunnen leren, over het verleden maar ook over de toekomst. Net als over de evolutie van het klimaat, het water, de rotsen en alles wat leeft.
Wist je dat elke kalkafzetting, stalactiet of stalagmiet een eigen verhaal heeft over onze wereld, boven de grond? Sinds de eerste druppel die haar vormde? Het is een verhaal van klimaat, fauna, flora en menselijke activiteiten. De waterdruppels doorkruisten de rotsen om vervolgens te verdampen en er calciet na te laten. En die kalkafzetting heeft herinneringen.
.jpg)
Maar hoe werden de Grotten gevormd?
Wist je dat kalksteen, het basismateriaal van de Grotten, gemaakt is van onderzeese fossielen? Heel lang geleden was onze regio bedekt met een tropische zee. Hoe deze zee plaatsmaakte voor de rotsvormingen, zo typisch voor deze streek? Hoe die zee en de rivier de heuvel doordrongen? Hoe de Grotten evolueerden tot wat ze nu zijn? Over al deze kwesties - en nog veel meer - buigen de geologen van onder meer de Universiteit van Bergen zich.
Door de analyse van de stalen van kalkafzettingen, ontdekten de onderzoekers van die Universiteit en het Institut voor Natuurwetenschappen al sleutelmomenten in de geschiedenis van de wereld. Ze konden er belangrijke lessen uit trekken. Zo vertelde de analyse van een stalagmiet genaamd Proserpina in de Koepelzaal al meer over de geschiedenis van de laatste 2.000 jaar. Denk dan bijvoorbeeld aan de korte ijstijd aan het eind van de 17de eeuw en het moment dat mensen stopten met het gebruik van lood in brandstoffen in de jaren 80.
Water in de hoofdrol
De Grotten van Han zijn het resultaat van water: regenwater en rivierwater. De studie van de stroming van water onder de grond, dat is wat hydrogeologie inhoudt. Het is een bijzonder complexe wetenschap die geologie en hydrologie combineert, maar ook andere disciplines zoals fysica, chemie en biologie.
Als je dus eens fluogroene wolken ziet in het water van de Lesse, schrik dan niet. Dat betekent gewoon dat hydrogeologen van de Universiteit van Namen de stroming van de Lesse aan het bestuderen zijn. Waar stroomt ze precies door? Welke takken heeft ze? Hoelang duurt het parcours? Hoe hoog is het debiet? Dat proberen ze dan allemaal te achterhalen.
Leven in de Grotten
Is het mogelijk om permanent te leven in de totale duisternis en een zeer vochtige omgeving? Wel ja, sommige dieren en planten kunnen dat: vissen, schaaldieren, insecten en reptielen. Zij zijn dan volledig aangepast aan het specifieke milieu in de ondergrondse wereld en leven er het jaar rond. Andere soorten brengen er geregeld fases van hun leven door. Zo overwinteren bepaalde vleermuizen in de grotten en verblijven ze er regelmatig, maar voeden ze zich wel in de buitenwereld.
De studie van deze organismes in grotten heet de biospeleologie. Hierbij wordt bekeken hoe de morfologie en de zintuigen van deze organismes zich aangepast hebben om in deze specifieke omgeving te overleven.
Nog steeds op verkenning...
Een speleoloog die een nieuwe grot of een nieuwe galerij ontdekt, noemen we de uitvinder. Doordat hij de grot openstelt voor de wereld, ‘creëert’ hij de grot in feite.
Het ondergrondse netwerk van de Grotten van Han blijft in voortdurende ontwikkeling. Nog steeds gaan er specialisten op verkenning. Het Boine-massief is namelijk als een soort kaas met gaten, en galerijen. Er werd al voor 14 km aan zalen en galerijen ontdekt. Het parcours van de Lesse is ook al volledig ontdekt, spijtig genoeg zijn hierbij wel al twee duikers overleden. Ook vandaag blijft men er dus op verkenning gaan. Meerdere speleologieclubs zijn actief op het terrein. Zij rijgen de ontdekkingen aan elkaar. In 2019 vonden speleologen nog het verbindingspunt van het Netwerk van de ondergrondse Lesse (ontdekt in 1972) met het Zuidelijk Netwerk (ontdekt in 1959).
Sporen van de mens in de Grot
Al 10.000 jaar lang passeren er mensen in de Grotten. Voordat het een toeristische trekpleister werd, dienden de Grotten als een schuilplek tegen de koude, de oorlog, geweld, als een verstopplek voor boeven, maar ook als een plek van verering en een bedevaartsoord.
De duikers-archeologen van het Centre de Recherches Archéologiques Fluviales vinden geregeld objecten terug van mensen, situeren ze en dateren ze. Op die manier leren we meer over de geschiedenis van de Grotten wat de doorkomst van mensen betreft. Er werden al meer dan 4.000 objecten gevonden op de bodem van de Lesse. En nog steeds zoeken we verder. De mooiste voorwerpen zijn trouwens tentoongesteld in het museum PrehistoHan, dat toegankelijk is voor elke bezoeker met een ticket voor het Domein.
